Fosfaatmeststoffen zijn belangrijk voor de wereldwijde voedselproductie. Zonder voldoende fosfor kunnen planten niet goed groeien, wat directe gevolgen heeft voor landbouwopbrengsten. De recente en aanhoudende stijging van fosfaatprijzen zet dan ook wereldwijd druk op boeren, voedselprijzen en voedselzekerheid, vooral in kwetsbare regio’s.
Waarom blijven fosfaatprijzen zo hoog?
De hoge prijzen van fosfaatmeststoffen zijn niet alleen het gevolg van vraag en aanbod, maar ook van geopolitieke ontwikkelingen. Fosfaaterts, de grondstof voor fosfaatmeststoffen, komt slechts in een beperkt aantal landen voor. Marokko, China, Rusland en de Verenigde Staten zijn verantwoordelijk voor het overgrote deel van de wereldwijde productie en export. Deze concentratie maakt de wereldmarkt kwetsbaar voor geopolitieke spanningen, exportbeperkingen en handelsconflicten.
Zo valt te lezen op het Foodsecurity portal van het International Food Policy Research Institute (IFPRI)v, dat bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne heeft geleid tot wereldwijde verstoringen in de energie- en kunstmestmarkt, doordat Rusland – een grote exporteur van kunstmest – zijn exportpolitiek heeft aangepast. Daarnaast zorgen stijgende energieprijzen voor hogere productiekosten van meststoffen. Exportrestricties door landen als China, die fosfaat willen reserveren voor binnenlandse productie, versterken deze druk. Hierdoor blijft de wereldwijde fosfaatprijs kunstmatig hoog, zelfs in tijden van verminderde vraag.
Fosfaat en voedselzekerheid: een directe relatie
De toegang tot betaalbare en beschikbare fosfaatmeststoffen is van levensbelang voor voedselzekerheid. Zonder fosfaat daalt de vruchtbaarheid van bodems en neemt de opbrengst van gewassen af. In lage- en middeninkomenslanden, waar marges klein zijn en de toegang tot meststoffen al beperkt is, kunnen hoge prijzen leiden tot het uitstellen of verminderen van bemesting. Dit verlaagt niet alleen de voedselproductie, maar vergroot ook de kwetsbaarheid voor honger en armoede.
Daarnaast zorgt de onzekerheid op de meststoffenmarkt voor instabiliteit in de voedselketen. Als boeren wereldwijd hun productiekosten zien stijgen, stijgen ook de prijzen voor voedselconsumenten, met name in landen die afhankelijk zijn van import.
Oplossingen: transparantie en circulariteit
Het Foodsecurity portal stelt dat meer transparantie in marktdata en prijsindicatoren, en daarmee beter inzicht in vraag, aanbod en handelsbeperkingen kan landen helpen om tijdig te reageren op marktschommelingen en voedselcrises te voorkomen.
Tegelijkertijd is het van essentieel belang om de afhankelijkheid van primaire grondstoffen te verminderen. In Nederland speelt het Nutrient Platform hierin een voortrekkersrol. Deze coalitie van bedrijven, kennisinstellingen, NGO’s en overheden zet zich in voor het terugwinnen van nutriënten zoals fosfaat uit afval- en reststromen, bijvoorbeeld uit rioolslib of dierlijke mest. Herwonnen fosfaat kan dienen als alternatieve meststof, wat bijdraagt aan zowel bodemgezondheid als voedselzekerheid.
Conclusie
De aanhoudend hoge fosfaatprijzen en geopolitieke spanningen vormen een structurele bedreiging voor wereldwijde voedselzekerheid. Oplossingen liggen in zowel beter internationaal marktoverzicht als in duurzame alternatieven zoals nutriëntenherwinning. Het Nutrient Platform onderstreept dat circulaire nutriëntenstromen niet alleen bijdragen aan ecologische duurzaamheid, maar ook aan een robuust en toekomstbestendig voedselsysteem.