Op 8 september presenteerde Carola van Schouten haar visie op de landbouw: Landbouw, natuur en voedsel: waardevol verbonden met als ondertitel ‘Nederland als koploper in de kringlooplandbouw’. Kringlooplandbouw. Een belangrijk document wat de visie weergeeft vanuit waar de minister wil gaan werken aan het vormgeven van de agrarische sector. Hieronder volgt een samenvatting van het document en de link met de werkzaamheden van het Nutrient Platform.
Nederland heeft een sterke agrarische sector, innoverend, efficiënt en draagt bij aan de nationale welvaart. Aan de andere kant staat het systeem onder de druk door onder andere de focus op efficiëntie en kostenverlaging, vindt er verstedelijking plaats en verlies van biodiversiteit.
Carola van Schouten gaat met deze visie in op de huidige uitdagingen: klimaatverandering en het voeden van de wereldbevolking op lange termijn. Er zal zorgvuldiger gebruik gemaakt moeten worden van grondstoffen, hulpbronnen en de natuurlijke omgeving. Ze wijst erop dat de Nederlandse agrofoodsector sterk afhankelijk is van de import van grondstoffen en basisproducten uit andere werelddelen die niet altijd duurzaam geteeld worden. Op dit moment is het systeem gericht op een kostenefficiënte manier van produceren, wat niet per definitie circulair betekent. Dit heeft tot gevolg er mineralen weglekken uit de bodem of reststromen niet op een hoogwaardige manier terug in de keten komen. Efficiënte benutting in kringlopen wordt hier genoemd als oplossing. Het kabinet wil zich inzetten voor ‘het op een zo laag mogelijk -nationaal of internationaal- schaalniveau sluiten van kringlopen van grondstoffen en hulpbronnen in 2030 en dat Nederland koploper is in de kringlooplandbouw’. Hiervoor stelt zij drie doelen: een goede economische positie van boeren, tuinders en vissers, waardering voor voedsel vergroten en vernieuwing van productiemethodes. De minister wil koplopers steunen in de innovaties, experimenten en kringloopinvesteringen die zij afgelopen jaren hebben gedaan.
Kringlopen sluiten en bodembeheer
Als motto noemt zij: lokaal wat kan, regionaal of internationaal wat moet. Deze visie sluit ook aan bij de transitieagenda Biomassa en Voedsel welke de slogan voerde ‘zo klein als mogelijk, zo groot als nodig’. Reststromen uit de agrarische keten en voedselketen zullen hergebruikt worden of verwerkt worden tot nieuwe producten. Er zal worden gefocust op het verminderen van kunstmest en meer gebruik van bewerkte dierlijke mest. Via deze weg wordt ook ingezet op het verminderen van broeikasgassen die gepaard gaan met kunstmestproductie.
Bodembeheer wordt benaderd vanuit wederkerigheid: dat wat onttrokken wordt moet ook weer worden toegevoegd aan de bodem. De Kringloopvisie sluit daarmee ook aan op de bodemstrategie welke eerder dit jaar is gepubliceerd. Daarnaast erkent het kabinet het belang van de veehouderij in de nutriëntenstromen. Specifiek noemt zij het toewerken naar het verkleinen van de nutriëntenkringlopen in veevoeding en deze op de laagst mogelijke niveau sluiten.
Samen werken aan de toekomst
In het stuk gaat zij in op de verschillende schalen waarop er samengewerkt kan worden zoals lokaal, regionaal en landelijk. Het samenwerken in de keten en tussen meerdere partijen wordt benadrukt, een werkwijze die vanaf het begin ook bij het Nutrient Platform wordt gebruikt, namelijk het cross-sectoraal samenwerken met partijen uit de watersector, mestsector, landbouw en voedselverwerkende industrie.
Het document is een visie document en nog geen uitgewerkt plan van uitvoering. De visie benadrukt dat het initiatief bij partijen zelf ligt, maar dat indien de omslag te traag gaat, de overheid wet- en regelgeving zal toepassen. De eerste stap is om in medio 2019 afspraken te maken over de resultaten die komende jaren bereikt moet worden, waarbij grotendeels wordt voortgeborduurd op bestaande verduurzamingsplannen. De visie zal dienen als meetlat voor beleidsvoornemens, plannen en voorstellen. Hierbij zal een van de toetsingscriteria zijn: dragen ze bij aan het sluiten van de kringlopen, het terugdringen van emissies en het verminderen van verspilling van biomassa in het gehele voedselsysteem?
Het Nutrient Platform ziet de visie als een goede stap richting een duurzaam voedselsysteem met aandacht voor het sluiten van kringlopen. Er wordt bewust aandacht gegeven aan het hergebruiken van (nutriënten) stromen om het gebruik van minerale kunstmest te verminderen en meer aandacht te geven aan de nutriëntrijke stromen die al in Nederland aanwezig zijn zoals mest, reststromen uit de agrarische en verwerkingssector. Ook wordt het belang van het goed omgaan met nutriëntenstromen in de veehouderij aangekaart. Het Nutrient Platform stimuleert dat er middelen vrij komen voor gebiedsgerichte aanpak waarbij initiatieven op regio niveau ondersteund kunnen worden. Als importerend en exporterend land zal er ook gekeken moeten worden naar het op internationaal niveau sluiten van kringlopen om zo de productie in het buitenland te waarborgen en mondiaal een duurzame cyclus neer te zetten. Voor het sluiten van nutriëntenkringlopen zal ook de industrie betrokken moeten worden, want nutriënten zoals fosfaat zitten niet alleen in de landbouw, maar worden ook toegepast in de industrie.
Een compleet circulair betekent ook afhankelijkheid en deze afhankelijkheid vergt samenwerking en vertrouwen, in de keten en tussen ketens. Vertrouwen dat ieder streeft naar een gezamenlijk belang waarbij het individuele belang van elke partij ook gewaarborgd wordt. Want als de zwakste schakel uitvalt is er geen keten meer. Het Nutrient Platform werkt al sinds 2011 aan het cross-sectoraal bij elkaar brengen van schakels in de keten en zal zich inzetten om deze visie om te zetten naar uitvoering.